Steeds vaker hoor je: ‘Druk, druk, druk. Wat een stress. Ik heb nu echt geen tijd. Nu even niet!’ Het is een modeverschijnsel aan het worden. Een uitdrukking van onze moderne en uiterst veeleisende maatschappij waarin presteren op de eerste plaats komt. En hoe meer stress je hebt, hoe meer je presteert, hoe meer status… Lijkt het wel.
Maar laten we nu eens kijken wat er aan de hand is als we weer eens, bijna gedachteloos, in nerveuze staat uitroepen dat we zo’n stress hebben.
Wat is stress?
Stress wordt wel gezien als een reactie van het lichaam en de geest op een soort prikkel van buitenaf (meestal een verandering van een situatie die aanpassing behoeft). Die prikkel, de oorzaak van stress, wordt wel ‘stressor’ genoemd. Er zijn verschillende soorten stressoren. Een verandering van omgeving bijvoorbeeld. Het lawaai van een drilboor of het gehuil van een baby. Maar ook het overlijden van een geliefde persoon. Of een blijde gebeurtenis als de aankoop van een huis. Het zijn omstandigheden of gebeurtenissen die ons lichaam in een staat van alertheid brengen. De spieren spannen zich samen, het hart gaat sneller pompen, de ademhaling gaat sneller. We zijn klaar om in te grijpen, te reageren of misschien zelfs wel te vluchten. Meestal duurt het stress-moment maar kort. Lang genoeg om ons in staat te stellen om adequaat te reageren of optimaal te handelen in een bepaalde situatie.
Positieve stress
Nu je weet wat ‘stress’ met je lichaam doet, zul je ook begrijpen dat stress positief kan zijn. Tijdens een kort moment van positieve stress (ook wel ‘eustress’ genoemd) bundelen we al onze krachten en energie samen om een bepaalde situatie het hoofd te kunnen bieden. Een goed voorbeeld van positieve stress is de spanning die een vlak voor een wedstrijd of competitie voelt. Of de spanning die je voelt als je een spreekbeurt op school moet houden. Of de gezonde spanning vlak voor een belangrijke presentatie op je werk.
Negatieve stress
Als de stress langere tijd aanhoudt, misschien zelfs wel chronisch wordt, kunnen er echter problemen ontstaan. De positieve stress die ons aanzette tot optimale prestaties, slaat om in negatieve stress (ook wel ‘distress’ genoemd). Negatieve stress kan lichamelijke klachten tot gevolg hebben zoals hoofdpijn, rugpijn, nekpijn, hartkloppingen, droge mond en maagpijn. Verder heeft negatieve stress ook een negatieve invloed op onze geest: we voelen ons gespannen, onrustig, hebben te kampen met concentratie- en slaapproblemen, zijn prikkelbaar, creëren een negatief zelfbeeld en in plaats van beter te presteren, presteren we vaak juist minder goed omdat we de controle over de situatie verliezen en niet helder meer kunnen denken.
Stress is een uiterst persoonlijke reactie
Hoe je op een bepaalde situatie of prikkel reageert, is heel persoonlijk. Het hangt af van je karakter. Sommige mensen zijn nu eenmaal beter tegen stress bestand dan andere mensen. Ook de opvoeding en de ervaringen in de jeugd spelen een belangrijke rol. Verder wordt stress niet zozeer bepaald door wat we doen of door de situaties waarmee we te maken krijgen, maar eerder door de manier waarop we tegen de situaties aankijken, hoe we ze waarnemen en interpreteren en hoe we ons eraan aanpassen. Zo kan de ene persoon een situatie als een gevaarsituatie of een noodsituatie ervaren terwijl de ander er juist heel rustig tegenaan kijkt.
Het werk als bron van stress
Vooral perfectionistische mensen of mensen met een grote prestatiedrang krijgen vaak met stress te maken. Vaak kiezen deze mensen, juist vanwege hun karakter, banen waarin hoge eisen worden gesteld. Als ze niet aan hun eigen verwachtingen of aan die van hun omgeving kunnen voldoen, ontstaat er stress. Negatieve stress die vaak ook voor een negatief zelfbeeld zorgt. Dit soort stress kan uiteindelijk leiden tot een burnt-out, een compleet overspannen toestand. Op veel werkplaatsen heerst tegenwoordig een ‘negatief stress-klimaat’. Iedereen wordt aangezet tot steeds hogere prestaties. Men laat zich gemakkelijk meeslepen door het hoge ritme en uitroepen als ‘oh, wat ben ik gestresst’ zijn de orde van de dag. Ze duiden niet alleen op een ‘gespannen toestand van lichaam en geest’ maar willen ook aangeven dat de persoon in kwestie ‘goed bezig is, hard presteert en alle zeilen bijzet om aan de hoge eisen te voldoen’. Door deze uitroep voelt de gestresste persoon zich belangrijk, misschien wel gesteund door de reacties die erop volgen, en het geeft hem of haar nieuwe kracht om de taken en verplichtingen zo goed mogelijk ten uitvoer te brengen. Toch kan zijn aanhoudende stress-toestand uiteindelijk funest zijn. Daarom is het zaak tijdig aan de rem te trekken…
Een stapje terug om te herwaarderen
We zeiden het al: stress heeft alles te maken met hoe een persoon een situatie waardeert en interpreteert. Om negatieve stress om te zetten in positieve stress is een herwaardering nodig. Daartoe zul je eerst uit het ‘stress-systeem’ van je omgeving moeten stappen. Het is belangrijk om je te realiseren dat er naast je werk en andere verplichtingen (ook een moeder die het huishouden runt, kan leiden aan negatieve stress) ook nog andere dingen in het leven zijn, belangrijkere dingen. Verder zul je moeten leren om ‘nee’ te zeggen tegen de dingen. Wees reëel in het aannemen van opdrachten en stel niet al te hoge eisen aan jezelf. Ook helpt het om voor jezelf een ‘vluchtweg’ in te bouwen: een manier om te ontsnappen aan de negatieve stressen, om te relativeren. Een vluchtweg kan een nieuwe hobby zijn, een uiting van creativiteit (tekenen, schilderen, fotograferen) of misschien een wandeling door de natuur. Door de dingen weer in het juiste perspectief te plaatsen, ontsnappen we aan de negatieve stress. We zien ons werk en onze verplichtingen weer rustig tegemoet, beleven momenten van gezonde stress als er even echt prestaties moeten worden geleverd (een deadline, een presentatie) maar weten wanneer het tijd is om weer even aan de rem te trekken.
En omdat stress alles te maken heeft de manier waarop we de situaties beleven en met onze houding, is het een goed begin om in ieder geval niet meer om de haverklap ‘wat een stress’ te roepen! Want met deze uitroep werken we ons alleen maar verder in de nesten, stressen we onszelf en lijkt het wel of we ons op de borst slaan omdat we weer lijden aan de negatieve stress… die in deze maatschappij bijna als een pré lijkt te worden beschouwd. Zou het niet veel beter zijn, als we allemaal op de positieve toer zouden gaan?
ADVERSUS
